موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني

مشخصات سند
نظرات

نويسنده حسن ثاقب
ويرايشگر
ناشر موسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني
كد AN-03-XXX-039
زمان انتشار مهر 1403
شماره ثبت 5218

سند

برای دریافت فایل ثبت نام کرده و یا وارد شوید

در تحلیل وضع موجود و آسیب‌شناسی تجارت خارجی با رویکرد رقابت‌پذیری از الگوی آسیب شناسی رقابت‌پذیری تجاری بانک جهانی 2012 که هر دو طرف عوامل عرضه و تقاضای صادرات را با نگاه جامع مد نظر قرار داده، بهره‌گیری شود. الگوی آسیب‌شناسی رقابت‌پذیری با تحلیل تاریخی عملکرد تجارت خارجی با استفاده از تجزیه رشد تجارت، چارچوبی برای بررسی رقابت‌پذیری فراهم می¬سازد. در قالب این الگو، چهار عامل اصلی تعیین‌کننده عملکرد رقابت‌پذیری تجاری کشور بررسی می‌شود. تحلیل وضعیت موجود تجارت خارجی کشور، در چهار محور اصلی صورت گرفته و خلاصه نتایج آن به شرح زیر است: 1- تجارت خارجی: ارزش، سهم و رشد؛  افزایش تجارت‌ خارجی از 2/42 (1383) به بالاترین سطح (9/105 میلیارد دلار) در سال 1390 و به کمترین سطح (6/73 میلیارد دلار) درسال 1399 ودر نهایت درسال1402 به 6/115 میلیارددلار؛  رشد سالانه 5/7 درصدی ارزش تجارت خارجی؛  کاهش شکاف بین صادرات غیرنفتی و واردات تا سال 1397؛  تراز تجاری منفی در سال 1396 به‌دلیل رشد 25 درصدی واردات (تراز تجاری منفی در بیشتر بخش‌های منبع محور و پیچیده صادراتی مانند لاستیک و تایر، صنایع کاغذ و مقوا، صنایع فلزی نظیر روی و آلومینیوم)؛  نقش آفرینی پایین تجارت در رشد تولید ناخالص داخلی (عدم رشد بالاتر تجارت در مقایسه با تولید ناخالص داخلی)؛  شکاف حدود 40 درصدی ایران با ترکیه و 25 درصدی با عربستان سعودی در شاخص بازبودن اقتصاد؛ 2- ورود و ماندگاری در بازارها؛  ماندگاری و حفظ تنها 47.3 درصد از کالاها در بازارهای صادراتی؛  کاهش نرخ ماندگاری صادرات صنایعی مانند صنایع فلزی، لوازم خانگی، لاستیک و پلاستیک، و منسوجات و پوشاک؛  نرخ ماندگاری صادرات صنایع کشور در منطقه بیش از متوسط نرخ ماندگاری صادرات صنایع کشور در جهان؛  برتری ترکیه (73.3 درصد) نسبت به ایران در حفظ و ماندگاری محصولات صادراتی در بازارهای هدف؛  برتری نسبی ایران نسبت به عربستان (63.6 درصد) در حفظ و ماندگاری محصولات صادراتی در بازارهای هدف؛ 3- تنوع کالاهای صادراتی؛  افزایش تمرکز بازارهای صادراتی در دهه اخیر بویژه در دوران تحریم‌های بین‌المللی (به عنوان یک تهدید اقتصادی)؛  افزایش تمرکز بر پنج مقصد اول صادراتی از 8/47 درصد (1387) به 8/66 درصد (1397) و 1/73 درصد در سال1402؛  افزایش تمرکز بر پنج مبدا اول وارداتی از 2/54 درصد(1387) به 7/57 درصد(1397) و در نهایت 3/73 درصد در سال 1402؛ 4- کیفیت و پیچیدگی صادراتی.  اثر نه چندان قابل توجه سبد صادراتی فعلی بر رشد اقتصادی به دلیل تمرکز بر کالاهای خام و با پیچیدگی کمتر؛  رتبه 14ام منطقه و رتبه 88ام جهان در شاخص پیچیدگی اقتصادی؛  سطح بالاتر پیچیدگی اقتصادی دو کشور ترکیه و عربستان نسبت به ایران.  گرایش به سمت صادرات کالاهای نوظهور (سبد صادراتی رشدزا).  بالاترین ارزش واحد صادراتی به ترتیب مربوط به کالاهای ناپدیدشده (1102 دلار)، توسعه نیافته (719 دلار)، نوظهور(525 دلار و باثبات(308 دلار) بوده است. کلید واژه ها: صادرات غیرنفتی، ارزش و سهم، ورود و ماندگاری، تنوع صادرات، کیفیت و پیچیدگی صادرات