موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني

مشخصات سند
نظرات

نويسنده میرعبداله حسینی
نويسنده پریسا یعقوبی منظری
نويسنده الناز میاندوآبچی
نويسنده امین مالکی
ويرايشگر
ناشر موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي بازرگاني
كد AN-04-XXX-024
زمان انتشار شهريور 1404
شماره ثبت 5305

برای دریافت فایل ثبت نام کرده و یا وارد شوید

گزارش حاضر به بررسی شاخص عملکرد لجستیک تجاری ایران (LPI) در بازه زمانی 2007 تا 2023 پرداخته و چالش‌ها و راهکارهای مرتبط با آن را تحلیل کرده است. این شاخص، عملکرد کشورها را در شش مؤلفه کلیدی شامل کارآمدی فرآیند ترخیص گمرکی، کیفیت زیرساخت‌ها، سهولت حمل‌ونقل با قیمت رقابتی، شایستگی و کیفیت خدمات لجستیک، امکان ردیابی محموله‌ها و میزان تحویل به‌موقع ارزیابی می‌کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که عملکرد لجستیک ایران در این بازه زمانی نه‌تنها نوسانات شدیدی را تجربه کرده، بلکه از استانداردهای جهانی فاصله زیادی داشته است. عملکرد لجستیک ایران در سه دوره متمایز بررسی شده است. در دوره اول (2007 تا 2012)، شاخص لجستیک کشور با افت شدیدی مواجه شد و رتبه ایران از 63 به 112 تنزل یافت که ناشی از تحریم‌ها و ضعف سیاست‌گذاری اقتصادی بود. در دوره دوم (2012 تا 2018)، با اجرای برجام و بهبود سیاست‌های اقتصادی، روند مثبتی شکل گرفت و ایران توانست رتبه خود را به 64 ارتقا دهد و امتیاز LPI خود را به 2.85 از 5 افزایش دهد. اما در دوره سوم (2018 تا 2023)، خروج آمریکا از برجام و تأثیرات منفی سیاست‌های اقتصادی-تجاری موجب کاهش شدید عملکرد شد؛ به‌طوری‌که امتیاز ایران به 2.3 کاهش یافت و رتبه آن به 126 سقوط کرد. بررسی دقیق مؤلفه‌های شاخص نشان می‌دهد که نقاط ضعف اصلی ایران در حوزه کارآمدی فرآیند ترخیص گمرکی، سهولت حمل‌ونقل با قیمت رقابتی، ردیابی محموله‌ها و میزان تحویل به‌موقع محموله‌ها است. در مقابل، کیفیت زیرساخت‌های لجستیکی و ظرفیت خدمات لجستیک نقاط قوت نسبی محسوب می‌شوند. با این حال، در سال‌های اخیر حتی این نقاط قوت نیز با کاهش عملکرد مواجه شده‌اند. این گزارش همچنین به فاصله ایران با مرز مطلوب عملکرد لجستیکی اشاره دارد. در سال 2023، فاصله ایران با استانداردهای جهانی حدود 56 درصد بوده که بیانگر ضعف ساختاری عمیق در سیستم لجستیک کشور است. برای بهبود این وضعیت، پیشنهادهایی مانند تشکیل کارگروه ملی ارتقای شاخص لجستیک، سرمایه‌گذاری هدفمند در گمرک دیجیتال و حمل‌ونقل چندوجهی، و کاهش تأثیر تحریم‌ها ارائه شده است. گزارش تأکید می‌کند که لجستیک تجاری یکی از عناصر کلیدی برای رقابت‌پذیری اقتصادی است و بهبود آن نیازمند اراده جدی حاکمیتی و اجرای اصلاحات جامع است.