- نويسنده محيا غياثي
- نويسنده مجيد جليلي
- ويرايشگر
- ناشر
موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني
- كد
AN-04-XXX-025
- زمان انتشار
شهريور 1404
- شماره ثبت
5306
صنعت خودروسازی، بزرگترین صنعت ژاپن است که بیش از ۵.5 میلیون نفر، یعنی حدود ۸ درصد از نیروی کار این کشور، در مشاغل مرتبط با آن فعالیت می‌کنند. ژاپن در طول سه دهه گذشته همواره در میان سه کشور برتر جهان با بیشترین تعداد تولید وسایل نقلیه موتوری، از جمله خودروهای سواری، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها قرار داشته و یکی از بزرگترین صادرکنندگان خودرو در جهان است که بخش قابل توجهی از تولیدات خود، قریب به 60 درصد را به بازارهای بین‌المللی صادر می‌کند. این صنعت با نوآوری‌های فناوری، کیفیت بالا و تولید انبوه شناخته می‌شود که نزدیک به 20 درصد از سرمایه گذاری در تجهیزات و 30 درصد از هزینه های تحقیق و توسعه را به خود اختصاص داده و به‌طور قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی این کشور تأثیرگذار است.
ژاپن در زمینه تولید خودروهای برقی نیز یکی از کشورهای پیشرو است و دولت با سیاستگذاری های خود در حال حذف تدریجی وسایل نقلیه با سوخت متعارف تا سال 2035 است. همچنین، با تصویب قانون اصلاحی ترافیک جاده‌ای و قانون اصلاحی وسایل نقلیه جاده‌ای به دنبال توسعه هرچه بیشتر وسایل نقلیه خودران است. خودروسازان ژاپنی نیز تاکنون تلاش‌های گسترده‌ای را در راستای تحقق برنامه های دولت به انجام رسانده اند، از جمله در زمینه های: توسعه فناوری های خودران، کاهش مصرف انرژی و کاهش انتشار CO2، ابتکارات داوطلبانه برای حذف استفاده از چهار فلز سنگین در وسایل نقلیه موتوری، بازیافت وسایل نقلیه و کاهش زباله و کاهش تولید ضایعات در کارخانه ها، که این تلاش ها سهم زیادی در موفقیت صنعت خودروسازی ژاپن داشته است. صنعت خودرسازی ژاپن برای رسیدن به جایگاه فعلی خود تاکنون پنج دوره را پشت سر گذاشته که هر دوره با رخدادهای متمایزی همراه بوده است.
- دوره اول (1901-1945): ظهور خودروسازی در ژاپن
- دوره دوم (1945-1955): بازسازی پس از جنگ و توسعه صنعت خودروسازی
- دوره سوم (1955-1975): معجزه ژاپنی
- دوره چهارم (1975-1985): بلوغ بازار داخلی
- دوره پنجم (۱۹۸۵-2024): به سوی صنعتی جهانی
این صنعت همچنین دارای ویژگی های نهادی و اقتصادی خاصی است که این کشور را به یکی از قطب‌های اصلی صنعت خودرو در جهان بدل کرده است. روابط اشتغال، همکاری مبتنی بر مدل کایرتسو، نحوه تامین مالی شرکت ها، بازاریابی منطقه ای؛ بر اساس نیاز و سلیقه مصرف کنندگان، توجه ویژه به کیفیت، بهره‌وری نوآوری، جهانی‌سازی و گسترش بازارهای خارجی، توسعه زنجیره تأمین قوی، سیاست‌های زیست‌محیطی و نوآوری در خودروهای پاک، و همکاری نزدیک بین دولت و بخش خصوصی از جمله عواملی هستند که باعث پیشرفت چشمگیر صنعت خودروی ژاپن و سبقت از بزرگان خودروسازی دنیا شده است.
جایگاه کنونی صنعت خودروسازی ژاپن حاصل دهه ها تلاش و برنامه ریزی مدون در این کشور است، برنامه هایی که در دو دهه گذشته، حالتی چشم انداز گونه پیدا کرده است. جدیدترین برنامه توسعه صنعت خودروسازی ژاپن (2023) نیز، که به طور ویژه بر کربن‌زدایی از این صنعت تمرکز دارد، با تاکید بر خودروهای الکتریکی (EV)، توسعه زیرساخت‌ها، و مقابله با چالش‌های جهانی مانند محدودیت‌های زیست‌محیطی و انرژی، چهار حوزه را دربرمی گیرد:
- کربن زدایی محصولات؛
- کربن زدایی فرآیندهای تولید؛
- کربن زدایی سوخت؛
- تمهید زیرساخت های شارژ و اقلام آن.
اصلی ترین هدف این برنامه، کربن زدایی از کل چرخه عمر خودروها تا سال ۲۰۵۰ و تقویت رقابت‌پذیری صنعت باتری‌های ذخیره‌سازی به عنوان زیرساخت انرژی جدید است که در این راستا، برای بخش های مختلف اهداف جداگانه ای تعیین شده است.
بخش فروش خودرو
خودروهای سواری: دستیابی به ۱۰۰٪ فروش خودروهای سواری جدید در قالب خودروهای برقی تا سال ۲۰۳۵؛
وسایل نقلیه تجاری: برای خودروهای کمتر از ۸ تن؛ ۲۰ تا ۳۰ درصد از فروش خودروهای جدید تا سال ۲۰۳۰ از خودروهای برقی تشکیل شود و تا سال ۲۰۴۰ با استفاده از سوخت کربن‌زدایی‌شده مانند برق و سوخت‌های مصنوعی به ۱۰۰٪ برسد؛
برای خودروهای بیشتر از ۸ تن؛ بازارسازی برای ۵۰۰۰ خودروی برقی در دهه ۲۰۲۰ و افزایش نفوذ خودروهای برقی تا سال ۲۰۴0 .
بخش توسعه زیرساخت‌ها
نصب ۳۰,۰۰۰ شارژر سریع و ۱۲۰,۰۰۰ شارژر معمولی حداکثر تا سال 2030؛
استقرار حدود ۱۰۰۰ ایستگاه هیدروژنی تا سال ۲۰۳۰ (ترویج تجهیز ایستگاه‌های شارژ و سوخت‌گیری در دفاتر برای خودروهای تجاری).
بخش کربن‌زدایی از سوخت
گسترش معرفی و کاهش هزینه‌ها برای سوخت‌های مصنوعی در دهه ۲۰۳۰ با هدف تجاری‌سازی کامل تا سال ۲۰۴۰؛
استفاده از سوخت کربن زدایی شده و هیدروژن بدون CO2 تا 2050.
بخش باتری‌های ذخیره‌سازی
افزایش ظرفیت تولید داخلی باتری‌های ذخیره‌سازی به ۱۰۰ گیگاوات ساعت تا سال ۲۰۳۰ و هدف‌گذاری برای رسیدن به قیمت هر پک باتری در خودرو به کمتر از ۱۰,۰۰۰ ین/کیلووات‌ساعت، که در آن نقطه خودروهای الکتریکی از نظر اقتصادی با خودروهای بنزینی قابل رقابت می‌شوند.
همزمان با اهداف تعیین شده در برنامه توسعه صنعت خودرو، دولت ژاپن چشم انداز سایر بخش های مرتبط با این صنعت را نیز در برنامه های جداگانه ای ارائه کرده است.
بخش کربن زدایی از فرآیندهای تولید
تقویت اقدامات صرفه جویی در مصرف انرژی: استفاده موثر از گرما، معرفی تجهیزات کنترل پیشرفته و با راندمان بالا، بهبود راندمان سیستم قدرت، کربن زدایی فرآیند رنگ آمیزی، بهبود و پیشرفت فرآیند و غیره؛
تبدیل سوخت نفت به گاز طبیعی تا سال 2030؛
ارتقای استفاده و توسعه انرژی های تجدیدپذیر و منابع انرژی بدون آلایندگی و سبز شدن فرآیندهای تولید برق تا 2050.
بخش فنی
بهبود راندمان موتور با مصرف کارآمدتر سوخت و کاهش تلفات اصطکاک؛
کاهش وزن خودرو از طریق بهبود ساختار بدنه و استفاده گسترده از مواد سبک وزن؛
کاهش کشش آیرودینامیکی از طریق بهبود پیکره بندی بدنه؛
کاهش مقاومت غلتشی خودروها با استفاده از لاستیک با مقاومت غلتشی کم؛
بهبود عملکرد و صرفه جویی در انرژی فناوری های محاسباتی داخل خودرو (نرم افزار خودران، فناوری سنجش و غیره)، زیرساخت های توسعه دیجیتال و غیره تا سال 2050.
بخش مدیریت پسماند
کاهش/بازیافت مواد زائد تولید شده در عملیات ساخت خودرو شامل ضایعات فلزات و بقایای شن و ماسه ریخته گری؛
کاهش تولید ضایعات در کارخانه تا 1000 تن تا سال 2025.
بخش قانونگذاری
اعمال استانداردهای سختگیرانه در مورد آلاینده‌ها و مصرف سوخت برای هدایت تولیدکنندگان داخلی در جهت توسعه خودروهای هیبریدی، الکتریکی و کم‌مصرف؛
تدوین نسل بعدی استاندارد بهره وری سوخت تا 2030 برای وسایل نقلیه سواری، کامیون های کوچک و ماشین های سنگین؛
تصویب قانون اصلاحی ترافیک جاده‌ای و قانون اصلاحی وسایل نقلیه جاده‌ای در جهت توسعه وسایل نقلیه خودران سطح 3 و 4؛
الزام تولیدکنندگان و واردکنندگان خودرو برای بازیابی، بازیافت و دفع مناسب فلوئوروکربن ها، کیسه های هوا، و باقیمانده خردکن خودرو از طریق لازم الاجرا کردن قانون بازیافت خودروها در پایان عمر؛
تصویب قانون استفاده مؤثر از منابع( قانون ""3R) برای طراحی خودروهایی با استفاده از مواد سبک وزن که به راحتی از بین رفته و بازیافت شوند، و زباله های تولید شده را کاهش دهند؛
ارائه مشوق های مالیاتی مختلف برای ترویج استفاده گسترده تر از وسایل نقلیه دوستدار محیط زیست؛
حمایت از خرید وسایل نقلیه برقی تا سقف 850.000 ین تا سال 2035؛
انعقاد توافق‌نامه تجاری چندجانبه از جمله توافق‌نامه جامع و پیشرو برای مشارکت ترنس-پاسیفیک (CPTPP) با ده کشور، توافق‌نامه مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP) با چهارده کشور، و توافق‌نامه اقتصادی ژاپن-اتحادیه اروپا.