موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني

مشخصات سند
نظرات

نويسنده امین مالکی
نويسنده پریسا یعقوبی منظری
نويسنده بیتا نوروزی
ويرايشگر
ناشر موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي بازرگاني
كد AN-04-XXX-028
زمان انتشار مهر 1404
شماره ثبت 5309

برای دریافت فایل ثبت نام کرده و یا وارد شوید

ابتکار «کمربند و جاده» چین ـ که به‌عنوان احیای جاده ابریشم نیز شناخته می‌شود ـ یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساختی و اقتصادی قرن بیست‌ویکم به‌شمار می‌آید. این طرح با هدف تقویت پیوندهای تجاری، حمل‌ونقل و سرمایه‌گذاری میان آسیا، اروپا، آفریقا و سایر مناطق جهان طراحی شده است. چین از طریق سرمایه‌گذاری در بنادر، خطوط راه‌آهن، جاده‌ها و مناطق صنعتی، ضمن گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود، فرصت‌هایی برای توسعه کشورهای مشارکت‌کننده فراهم می‌آورد. این پروژه نه‌تنها مسیرهای تجاری جدیدی ایجاد می‌کند، بلکه نقش چین را به‌عنوان یک قدرت جهانی تثبیت می‌نماید. در این گزارش، به رکوردشکنی سرمایه‌گذاری‌های چین در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، تحولات راهبردی در حوزه‌های انرژی، فلزات حیاتی و فناوری‌های نوین و همچنین توصیه‌های سیاستی برای بهره‌برداری ایران از فرصت‌های پیش‌رو پرداخته شده است. اهم یافته‌های گزارش به شرح زیر است: o امروز با گذشت یازده سال و شش ماه از آغاز ابتکار کمربند و جاده در سال ۲۰۱۳، مجموع همکاری‌های چین با سایر کشورها در چارچوب این ابتکار به ۱.۳ تریلیون دلار رسیده است. این رقم شامل حدود ۷۷۵ میلیارد دلار قراردادهای عمرانی و ۵۳۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم می‌شود. o در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، ابتکار «کمربند و جاده» چین شاهد بالاترین سطح مشارکت بین‌المللی در مقایسه با دوره‌های پیشین بوده است؛ به‌طوری‌که مجموع قراردادهای عمرانی به ۶۶.۲ میلیارد دلار و حجم سرمایه‌گذاری‌ها به ۵۷.۱ میلیارد دلار رسیده است. o در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، مشارکت چین در زیربخش‌های مختلف صنعت انرژی در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» به بالاترین سطح خود از زمان آغاز این طرح رسید و به ۴۲ میلیارد دلار بالغ شد. حجم سرمایه‌گذاری‌ها و قراردادهای عمرانی در این حوزه نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۴ دو برابر شده است، که نشان‌دهنده رشد چشمگیر نقش چین در توسعه زیرساخت‌های انرژی جهانی است. o مشارکت چین در حوزه نفت و گاز در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ به رکوردی جدید دست یافته و به بیش از ۳۰ میلیارد دلار رسیده است؛ رقمی که از کل مشارکت این کشور در سال ۲۰۲۴ نیز فراتر رفته است. در این زمینه، چین به‌ویژه از طریق قراردادهای عمرانی و احداث تأسیسات نفت و گاز در نیجریه با ارزشی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار، حضوری چشمگیر و راهبردی داشته است. o سرمایه‌گذاری چین در انرژی‌های سبز نیز در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ به رکوردی تازه دست یافته و به ۹.۷ میلیارد دلار در پروژه‌های انرژی بادی، خورشیدی و تبدیل زباله به انرژی رسیده است. ظرفیت نصب‌شده این پروژه‌ها حدود ۱۱.۹ گیگاوات انرژی پاک را شامل می‌شود، که نشان‌دهنده تعهد فزاینده چین به توسعه پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» است. o چین در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» تنها به توسعه انرژی‌های سبز بسنده نکرده، بلکه همچنان در حوزه‌های سنتی انرژی نیز فعال است؛ به‌ویژه از طریق ساخت زیرساخت‌های مرتبط با معادن زغال‌سنگ، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی را ادامه داده و نشان داده است که رویکردی ترکیبی در تأمین نیازهای انرژی جهانی در پیش گرفته است. o بخش فلزات و معدن نیز در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ رکوردهای تازه‌ای را تجربه کرده است؛ به‌طوری‌که مجموع سرمایه‌گذاری‌های چین در قالب ابتکار «کمربند و جاده» در این حوزه به ۲۴.۹ میلیارد دلار رسیده است. از این میزان، حدود ۱۰ میلیارد دلار به پروژه‌های معدنی اختصاص یافته که نشان‌دهنده تمرکز راهبردی چین بر تأمین منابع اولیه و توسعه زیرساخت‌های صنعتی در کشورهای شریک است. o در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، چین در بخش فناوری و صنعت ساخت نیز به رکورد جدیدی دست یافته و مجموع سرمایه‌گذاری‌های خود را به ۲۳.۲ میلیارد دلار رسانده است. این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً در حوزه فناوری‌های پیشرفته مانند سلول‌های خورشیدی، باتری‌های خودروهای الکتریکی و فناوری‌های مرتبط با هیدروژن صورت گرفته‌اند، که نشان‌دهنده تمرکز چین بر نوآوری صنعتی و گذار به اقتصاد کم‌کربن در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده» است. o در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، آفریقا و آسیای مرکزی در صدر جدول مشارکت‌های ابتکار «کمربند و جاده» قرار گرفته‌اند و به ترتیب موفق به جذب ۳۹ و ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری از سوی چین شده‌اند. در مقابل، خاورمیانه با کاهش در حجم سرمایه‌گذاری‌ها، روندی نزولی را تجربه کرده است. o در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، سرمایه‌گذاری‌های ابتکار کمربند و جاده عمدتاً توسط شرکت‌های بخش خصوصی چین انجام شده است. در این میان، گروه‌های «ایست‌هاپ‌گروپ»، «شینفا» و «لانگی‌گرین» به‌عنوان پیشروترین شرکت‌های خصوصی چینی در اجرای پروژه‌های این ابتکار شناخته می‌شوند. o پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۵، همکاری‌های چین در چارچوب ابتکار کمربند و جاده عمدتاً بر طرح‌های سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها در حوزه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، معدن و فناوری‌های نوین متمرکز باشد. o تحلیل‌های آینده‌نگرانه نشان می‌دهند که همکاری‌های احتمالی چین با دیگر کشورها متمرکز بر حوزه‌های زیر است:  فناوری‌های نوین در صنعت ساخت (مانند باتری‌ها) و انرژی‌های تجدیدپذیر،  زیرساخت‌های تسهیل تجارت (شامل کریدورها و جاده‌ها) و فناوری اطلاعات و ارتباطات (مانند مراکز داده)،  صنایع منبع‌محور (معدن، نفت و گاز) و پروژه‌های راهبردی توسعه بازار (مانند راه‌آهن و بنادر)  توصیه‌های سیاستی برای ایران:  تسهیل همکاری با شرکت‌های خصوصی چینی از طریق اصلاح مقررات مجوزدهی و تضمین سرمایه‌گذاری؛  تعریف پروژه‌های کوچک و متوسط در حوزه‌های دارای مزیت (مانند انرژی خورشیدی و پردازش مواد خام)؛  تقویت زیرساخت‌های لجستیکی برای ایفای نقش هاب منطقه‌ای در صادرات فناوری‌های چینی.